Συνέντευξη στον Ανδρέα Μπελεγρή
1. Θα πρέπει να επηρεάζει την πορεία του έργου της κυβέρνησης η πτώση του ΠΑΣΟΚ στις δημοσκοπήσεις;
Αλλοίμονο, αν μια κυβέρνηση προσδιόριζε την πολιτική της με βάση τις δημοσκοπήσεις. Και πάντως αυτή η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ υπηρετεί την χώρα και τους πολίτες χωρίς να επηρεάζεται από πρόσκαιρες απεικονίσεις της κοινής γνώμης. Μια αλήθεια που όλοι μπορούμε να αναγνωρίσουμε είναι ότι, αν η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ επηρεαζόταν από τις δημοσκοπήσεις, δεν θα διαμόρφωνε ένα γενναίο μεταρρυθμιστικό σχέδιο για την σωτηρία της χώρας, που περιλαμβάνει επώδυνα και αντιδημοφιλή μέτρα.
2. Γίνεται συχνά λόγος για «συντεχνίες» που δημιουργούν εμπόδια στην κυβέρνηση. Πώς απαντάτε στην κριτική ότι οι περισσότερες από τις «συντεχνίες» είναι δημιουργήματα ΠΑΣΟΚ;
Οι συντεχνίες είναι δημιούργημα της πελατειακής λειτουργίας του κράτους. Από την ίδρυσή του το νεοελληνικό κράτος και οι κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις ανέπτυξαν μια έντονη κορπορατιστική πολιτική, ενσωμάτωναν, δηλαδή, διάφορες κοινωνικές ομάδες στο κεντρικό πυρήνα των κρατικών λειτουργιών ή τις εξαρτούσαν από τις κεντρικές διαχειριστικές πολιτικές, με στόχο να αναπαράγονται στην εξουσία οι βασικές κομματικές συνιστώσες του πολιτικού συστήματος. Με αυτήν την έννοια, υπάρχουν συντεχνίες όλων των πολιτικών χρωμάτων. Η υποχρέωση μιας προοδευτικής κυβέρνησης είναι να υπολογίζει όχι το συντεχνιακό-κλαδικό συμφέρον, αλλά το ευρύτερο δημόσιο συμφέρον. Αν, συνεπώς, για την υπεράσπιση του δημόσιου συμφέροντος και για την πρόοδο της χώρας πρέπει να γίνουν ρήξεις με συντεχνίες, καλώς να γίνουν.
3. Μετά τη Σύνοδο Κορυφής διαπιστώνεται κλίμα ευφορίας ανάμεσα στα υπουργικά στελέχη. Μήπως κάποιοι βιάστηκαν να πανηγυρίσουν;
Η συμφωνία στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής είναι μια επιτυχία για την Ευρώπη και την Ελλάδα. Η μεν Ευρώπη εξασφαλίζει ένα προστατευτικό πλαίσιο για το κοινό νόμισμα, η δε Ελλάδα εξασφαλίζει ένα σταθερό οικονομικό περιβάλλον, μακριά από πτωχευτικούς κινδύνους, προκειμένου να ανασυγκροτήσει την οικονομία της με επίπονες προσπάθειες. Η οικονομική συμφωνία στη Σύνοδο Κορυφής δεν ήταν αποτέλεσμα μια συνήθους προσπάθειας. Ο Πρωθυπουργός και η κυβέρνηση διαπραγματεύτηκαν σκληρά, συγκροτήσαμε μια δέσμη ισχυρών επιχειρημάτων, εργαστήκαμε μέσα σε περιβάλλον πολλών ευρωπαϊκών αντιθέσεων και κακοφωνιών και πετύχαμε. Δεν είδα, όμως, κανέναν να πανηγυρίζει. Διέκρινα αισθήματα ικανοποίησης για το καλό αποτέλεσμα και έντονης συναίσθησης της ευθύνης που έχουμε αναλάβει για να εκπληρώσουμε την αποστολή μας μέχρι το τέλος.
4. Με τα σημερινά δημοσκοπικά δεδομένα μετά από εκλογές θα υπάρξει κυβέρνηση συνεργασίας. Αν οπωσδήποτε θέλετε συναίνεση, δεν θα ήταν ένας τρόπος για να την πετύχετε η προσφυγή στις κάλπες;
Η συναίνεση και η διάθεση συνεργασίας μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων για την εξυπηρέτηση ενός εθνικού στόχου δεν είναι κάτι που εκβιάζεται. Αν θέλεις να προσφέρεις στον τόπο σου, το κάνεις χωρίς προϋποθέσεις. Η συναίνεση που υπηρετεί εθνικούς στόχους μπορεί να προκύπτει μόνο από ώριμη διάνοια και αποφασιστικότητα, από την ύπαρξη πολιτικής παιδείας που ευνοεί τις συνεργασίες, από την αφοσίωση στο πατριωτικό καθήκον. Αν δεν υπάρχουν αυτά, τότε μια συναίνεση που τεχνητά επιβάλλεται από εκλογές, δεν θα οδηγήσει πουθενά, σε κανένα επωφελές αποτέλεσμα. Οι συνιστώσες μιας τέτοιας τεχνητής και εκβιασμένης συναίνεσης γρήγορα θα ακολουθήσουν τα γνωστά κομματικά μονοπάτια.
5. Υπάρχουν θέματα στα οποία κατηγορείτε την αντιπολίτευση ότι υποδαυλίζει ακραίες κινητοποιήσεις. Την ίδια ώρα βουλευτές σας δείχνουν να μην συμμερίζονται την άποψη της κυβέρνησης, όπως συνέβη στο θέμα των ΤΑΞΙ. Που οφείλετε η ολοένα και συχνότερη έλλειψη κατανόησης σε κυβερνητικές επιλογές από τους βουλευτές σας;
Η περίοδος που διανύουμε είναι η δυσκολότερη της μεταπολίτευσης. Αντιμετωπίζουμε έκτακτες συνθήκες. Παίρνουμε μέτρα που δοκιμάζουν συνήθειες και αντοχές, μέτρα που σε στοιχειωδώς φυσιολογικές συνθήκες δεν θα αποφάσιζε μια κεντροαριστερή κυβέρνηση. Επιχειρούμε ταυτόχρονα να σώσουμε και να ανασυγκροτήσουμε την οικονομία, να διατηρήσουμε την κοινωνική ευαισθησία που χαρακτηρίζει την κεντροαριστερά και να δώσουμε βάθος στις θεσμικές αλλαγές. Καθόλου εύκολο έργο. Επαναλαμβάνω ότι δοκιμάζονται αντοχές και συνειδήσεις και αυτό δημιουργεί εντάσεις και διαφωνίες. Εμείς όμως υπάρχουμε, δρούμε, αισθανόμαστε το εθνικό χρέος μας, ενώ άλλοι, αυτοί που κυρίως είχαν την ευθύνη για την δημιουργία του προβλήματος, στις δύσκολες στιγμές κρύφτηκαν και τώρα φωνασκούν.
6. Ήσασταν πάντα από τους πλέον ένθερμους υποστηρικτές του Γιώργου Παπανδρέου. Ποιες είναι οι βασικές διαφορές του από τους προηγούμενους πρωθυπουργούς των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ;
Όλοι οι πρωθυπουργοί των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ είχαν τα δικά τους ξεχωριστά χαρακτηριστικά. Υπήρξαν διακριτές πολιτικές φυσιογνωμίες, που πλάστηκαν και εκφράστηκαν μέσα σε διαφορετικές πολιτικές και κοινωνικοοικονομικές συνθήκες. Ο Γιώργος Παπανδρέου είναι πιο κοντά στο μέτρο της δημοκρατικής διαβούλευσης και υποστηρικτής πιο σύγχρονων πολιτικών μεθόδων.
Δημοψηφίσματα
7. Αφού σε κάποιες περιπτώσεις τα δημοψηφίσματα θα έχουν συμβουλευτικό χαρακτήρα, θα μπορεί άλλη να είναι η απόφαση του λαού και άλλα να πράξει τελικά η κυβέρνηση;
Διάβασα σε ορισμένες εφημερίδες ότι τα δημοψηφίσματα είναι τελικά ένα τέχνασμα, αφού θα έχουν συμβουλευτικό χαρακτήρα και δεν θα δεσμεύουν οπωσδήποτε την κυβέρνηση. Προφανώς ορισμένοι δεν έχουν κατανοήσει τι νομοθετούμε. Το άρθρο 44 του Συντάγματος προβλέπει δύο είδη δημοψηφισμάτων. Η πρώτη κατηγορία είναι τα δημοψηφίσματα που αφορούν κρίσιμα εθνικά θέματα. Στα κρίσιμα εθνικά θέματα μπορούν να περιλαμβάνονται και μείζονος σημασίας πολιτικά, κοινωνικά ή θεσμικά ζητήματα. Η δεύτερη κατηγορία είναι τα δημοψηφίσματα που αφορούν ψηφισμένα νομοσχέδια, δηλαδή νομοσχέδια που ψηφίστηκαν από την Βουλή αλλά δεν δημοσιεύτηκαν στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, ώστε να αποκτήσουν ισχύ.
Αυτή η δεύτερη κατηγορία δημοψηφισμάτων έχει πάντοτε δεσμευτικό χαρακτήρα για την κυβέρνηση. Γι αυτό προβλέπουμε ότι η ελάχιστη συμμετοχή των πολιτών στα δημοψηφίσματα αυτά πρέπει να ανέρχεται στο 50% συν ένα του εκλογικού σώματος. Η εξήγηση είναι απλή : Για το ψηφισμένο νομοσχέδιο εκφράστηκε ήδη ο κατεξοχήν αντιπροσωπευτικός θεσμός της λαϊκής κυριαρχίας, δηλαδή η Βουλή, και συνεπώς η διατήρηση ή η ανατροπή του ψηφισμένου νομοσχεδίου πρέπει να ζητηθεί από την πλειοψηφία του εκλογικού σώματος. Αυτή είναι δεσμευτική απόφαση.
Τα δημοψηφίσματα της πρώτης κατηγορίας διενεργούνται, όταν η κυβέρνηση θέλει να συμβουλευτεί τον ελληνικό λαό, προτού λάβει αποφάσεις για κρίσιμα εθνικά θέματα. Η συμμετοχή του εκλογικού σώματος στα δημοψηφίσματα αυτά προσδιορίζει και την δεσμευτικότητα της ετυμηγορίας. Για να δώσω ένα παράδειγμα. Αν σε ένα δημοψήφισμα για κρίσιμο εθνικό θέμα συμμετάσχει μόνο το 20% του εκλογικού σώματος, το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας μπορεί να δεσμεύσει την κυβέρνηση όπως εάν συμμετείχε το 60% του εκλογικού σώματος ; Παρόλα αυτά, την τελική μας θέση για τα δημοψηφίσματα της πρώτης κατηγορίας θα την διαμορφώσουμε μετά τη διαβούλευση.
8. Υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα θέματα που έχετε συζητήσει στην κυβέρνηση και τα οποία άμεσα θα μπορούν να τεθούν σε δημοψήφισμα;
Αυτή την ώρα διεξάγεται συζήτηση στο εσωτερικό της κυβέρνησης, αλλά δεν είναι κάτι ανακοινώσιμο.
9. Ζητήματα που θα χρειάζεται συνταγματική αναθεώρηση δύναται να τεθούν στην κρίση του λαού;
Τα δημοψηφίσματα έχουν αυτοτελή σημασία και δεν συνδέονται με τη συνταγματική αναθεώρηση.
10. Πότε προσδιορίζετε να γίνει το πρώτο δημοψήφισμα;
Ενδεχομένως μέχρι το τέλος του έτους.