Μιλούμε για νέα παιδιά, μιλούμε για παιδιά που είναι σε κίνδυνο, μιλούμε για παιδιά που αντιμετωπίζουν το φάσμα της θυματοποίησης, αναφερόμαστε σε νέους ανήλικους δράστες. Ο ποινικός σωφρονισμός πρέπει να είναι το έσχατο μέσο που μια πολιτεία χρησιμοποιεί. Πρέπει πολλά άλλα να προηγηθούν. Έτσι αντιμετωπίζουμε το δίκαιο των ανηλίκων. Πηγή της διανόησης και της έμπνευσης μας είναι χρήσιμες παρατηρήσεις που έχουν γίνει από τον δικαστικό κόσμο, ιδιαίτερα από δικαστές που σχετίζονταν με την παρακολούθηση ανηλίκων παραβατών.
Πηγή της έμπνευσής μας είναι κρισιμότατες παρατηρήσεις από το σύνολο της νομικής επιστήμης, από πανεπιστημιακούς δασκάλους. Πηγή της έμπνευσής μας είναι θεμελιώδη διεθνή κείμενα, όπως είναι η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, οι πρότυποι κανόνες του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για την απονομή δικαιοσύνης στους ανηλίκους, όπως είναι οι Κανόνες του Πεκίνου ή οι συστάσεις του Συμβουλίου Υπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο θέλουμε να κινηθούμε.
Αρκετές από τις προτάσεις της τότε Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής δεν τις υιοθέτησε η κυβέρνηση γι’ αυτό, ενώ εισήχθησαν σύγχρονα και προοδευτικά μέτρα στο πεδίο της αναμόρφωσης και της θεραπείας, ήταν αλυσιτελείς οι διατάξεις σε ό,τι αφορά τον ποινικό σωφρονισμό.
Επεμβαίνουμε σε τρεις τομείς: Στα θέματα του ποινικού σωφρονισμού με τη μεταβολή διατάξεων του Ποινικού Κώδικα. Στις δικονομικές εγγυήσεις με την τροποποίηση διατάξεων του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Επεμβαίνουμε και στον τομέα της πρόληψης.
Άρα, λοιπόν, η πολιτεία οφείλει να αναγνωρίσει την κοινωνική ρίζα του προβλήματος και να επέμβει στην αντιμετώπιση των κοινωνικών αιτίων με τρόπο πολύπλευρο, θεσμικά ολοκληρωμένο.
Προφανώς δεν μπορεί ο Υπουργός Δικαιοσύνης μόνος του να εισηγηθεί για όλο το φάσμα των προβλημάτων και να εξαλείψει όλες τις κοινωνικές αιτίες τους. Μπορεί όμως, με ευέλικτο και αποτελεσματικό τρόπο να επέμβει σε ένα μέρος των προβλημάτων, σε ένα μέρος των επιφαινομένων για να δώσει προοδευτική ώθηση στην επίλυση τους.
Αισθανόμαστε ικανοποιημένοι και περήφανοι που επεμβαίνουμε, έστω μερικώς δίνοντας προοδευτική ώθηση στην αντιμετώπιση της ανήλικης παραβατικότητας.
Ανέφερα προηγουμένως ποιες είναι οι πηγές της έμπνευσής μας.
Σήμερα ένας ανήλικος παραβάτης μπορεί να μείνει στη φυλακή, στο ειδικό κατάστημα κράτησης μέχρι είκοσι χρόνια. Την ίδια ώρα, οι επιστημονικές και κοινωνικές αξιολογήσεις μας οδηγούν στο αβίαστο συμπέρασμα ότι ένα υψηλό ποσοστό, που αγγίζει το 80% των παιδιών αυτών, είναι υπότροπο στη ζωή του, με τις αυστηρές ποινές, με τις συνθήκες εγκλεισμού, με την έλλειψη των μέσων και των μεθόδων. Δεν πρέπει να απαντήσουμε σ’ αυτό και να το διορθώσουμε;
Ορθά επιβάλλουμε την υποχρεωτική υπεράσπιση ενός παιδιού από συνήγορο υπεράσπισης. Το είπα και στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή. Είναι δυνατόν στο θεσμικό μας πλαίσιο να μην προβλέπεται υποχρεωτική παράσταση συνηγόρου υπεράσπισης και ένας ανήλικος να προσέρχεται μόνος του στο δικαστήριο, ενώπιον του Εισαγγελέα ή του δικαστή ανηλίκων;
Όπως, επίσης, δεν είναι δυνατόν ο Εισαγγελέας σήμερα να αποφασίζει, αν θα απέχει, ή θα ασκήσει ποινική δίωξη σε βάρος του ανηλίκου, χωρίς προηγουμένως να τον έχει ακροαστεί. Όσο περισσότερο ενισχύεις τις δικονομικές εγγυήσεις υπέρ ενός κατηγορουμένου, τόσο καλύτερα υπηρετείς την ελευθερία και την δικαιοπολιτική τάξη. Αυτό πολύ περισσότερο ισχύει για τα ανήλικα παιδιά.
Το ΚΕΣΑΘΕΑ μπορεί, επίσης, πέραν του συντονισμού και των γνωμοδοτήσεων προς την κεντρική Κυβέρνηση, να αξιοποιεί διεθνείς διασυνδέσεις με μη κυβερνητικές οργανώσεις, με ινστιτούτα, με ιδρύματα, με πανεπιστήμια, να αξιοποιεί χρήσιμες διεθνείς εμπειρίες και επιστημονικά συμπεράσματα.
Διαμορφώνουμε, επίσης, έναν κεντρικό μηχανισμό στον οποίο μπορούν να γίνονται συστηματικά καταγγελίες για παιδιά που κινδυνεύουν.
Θέλω να σκεφθείτε, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, ότι το παραμύθι, με το οποίο γαλουχήθηκαν πολλές γενιές, στο οποίο πρωταγωνιστεί το κοριτσάκι με τα σπίρτα μπορεί να είναι ένα σύγχρονο παιδί των φαναριών. Αυτές είναι οι σκέψεις μας.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, οι οργανωτικού χαρακτήρα ρυθμίσεις που εισηγούμαστε, θα διευκολύνουν να γίνει πιο αποτελεσματική η πολιτική του κράτους. Γι’ αυτό και η υποστήριξη του Κεντρικού Επιστημονικού Συμβουλίου ενάντια στη θυματοποίηση δεν γίνεται από έναν κλασσικό, γραφειοκρατικό μηχανισμό, αλλά όχι τυχαία, από έναν αποκεντρωμένο μηχανισμό του Υπουργείου Δικαιοσύνης, ο οποίος θα στελεχωθεί και από υπαλλήλους προερχόμενους από τον ευρύτερο δημόσιο τομέα.
Έλεγε με έξοχο τρόπο ο Ηλίας Έρεμπουργκ ότι ορισμένοι αντιλαμβάνονται την ιστορία με τη ματιά αυτού που κοιτάει από την κλειδαρότρυπα και άλλοι αντιλαμβάνονται την ιστορία με τη ματιά που ανοίγεται στους ορίζοντες, αφού πρώτα ανέβουν στην κορυφή του λόφου και μπορούν να ατενίσουν.
Θα σας καλέσω, κύριοι συνάδελφοι, να αντιμετωπίσετε τα προβλήματα της νεότητας, όχι με την αίσθηση αυτού που κοιτάζει από τη μίζερη οπτική γωνία της κλειδαριάς, αλλά αυτού που μπορεί να ανεβαίνει στην κορυφή του λόφου και να κοιτάζει τους αναπεπταμένους ορίζοντες και με μεγάλη γενναιότητα να φροντίζει τη νεότητα. Να διαλεχθούμε με αυτό το πνεύμα, γιατί θα έχουμε τότε δίκιο και θα έχουμε πετύχει πολύ περισσότερα.
Κύριε Πρόεδρε, καταλήγω με δύο βελτιώσεις που θέλω να επιφέρω στα άρθρα του νομοσχεδίου. Η μία βελτίωση αφορά το άρθρο 2 και οφείλεται σε παρατήρηση του Επιστημονικού Συμβουλίου της Βουλής.
Στη δεύτερη παράγραφο του άρθρου 2, διαβάζω τη διατύπωση όπως έχει: «Περιορισμός σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων επιβάλλεται μόνο σε ανηλίκους που έχουν συμπληρώσει το δέκατο πέμπτο έτος της ηλικίας, εφόσον η πράξη τους έχει χαρακτήρα κακουργήματος». Η ορθή διατύπωση είναι: «εφόσον η πράξη τους, αν την τελούσε ενήλικος, θα ήταν κακούργημα».
Η δεύτερη βελτίωση οφείλεται σε παρατήρηση του εισηγητή της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης, ο οποίος ορθά επισήμανε ότι θα έπρεπε στο πνεύμα των ρυθμίσεων που προτείνουμε, να αντιστοιχηθεί και το άρθρο 489 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Γι’ αυτό ακριβώς στο άρθρο 9 του νομοσχεδίου προστίθεται δεύτερη παράγραφος, όπως θα την αναγνώσω και η ισχύουσα διάταξη αναριθμείται σε πρώτη παράγραφο.
Διαβάζω τη δεύτερη παράγραφο που προστίθεται στο άρθρο 9: «Στην περίπτωση ε’ της παραγράφου 1 του άρθρου 489 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας οι λέξεις «το δέκατο τρίτο έτος» αντικαθιστάται από τις λέξεις «το δέκατο πέμπτο έτος».
(Στο σημείο αυτό ο Υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Διακιωμάτων κ. Χαράλαμπος Καστανίδης καταθέτει για τα Πρακτικά τις προαναφερθείσες νομοτεχνικές βελτιώσεις, που έχουν ως εξής:
Άρθρο 2
Στην παράγραφο 2 διαγράφονται οι λέξειες «έχει χαρακτήρα κακουργήματος» και μετά την φράση «εφόσον η πράξη τους» ακολουθούν οι λέξεις: «, αν την τελούσε ενήλικος, θα ήταν κακούργημα». Η συνέχεια ως έχει.
Άρθρο 9
Προστίθεται δεύτερη παράγραφος που έχει ως εξής:
2. «Στην περίπτωση ε της παραγράφου 1 του άρθρου 489 του Κ.Π.Δ. οι λέξεις «το δέκατο τρίτο έτος» αντικαθίστανται από τις λέξεις «το δέκατο πέμπτο έτος».
Η εισαχθείσα διάταξη του άρθρου 9 γίνεται πρώτη παράγραφος.
Στο άρθρο 130 παράγραφος 3 δεν υπάρχει πρόβλημα, κύριε συνάδελφε.
Θα ήθελα να κλείσω την παρέμβασή μου, κύριε Πρόεδρε, ευχαριστώντας για άλλη μία φορά τους συναδέλφους για το δημιουργικό τους πνεύμα και εκφράζοντας τη βεβαιότητα ότι η Βουλή των Ελλήνων θα είναι υπερήφανη γιατί ψήφισε αυτό το σχέδιο νόμου.
Σας ευχαριστώ πολύ.