Παρότι η συζήτηση για το μέλλον και το χαρακτήρα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης προκαλεί θυελλώδεις αντιπαραθέσεις, μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης δεν έχει σχηματίσει άποψη για τις προτάσεις των δύο μεγάλων κομμάτων σχετικά με τα μη κρατικά πανεπιστήμια. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η δημόσια συζήτηση για την αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος υπήρξε μέχρι τώρα προσχηματική και ελλιπής. Αφορά περισσότερο μυθολογικά στοιχεία, παρά την ουσία και τις πραγματικές διαστάσεις του προβλήματος. Η συζήτηση στηρίζεται σε γενικά και ασαφή ιδεολογήματα, περιστρέφεται δε γύρω από το δίλημμα ναι ή όχι στα μη κρατικά πανεπιστήμια, δίλημμα που το έχει ήδη ξεπεράσει η οικονομική και εκπαιδευτική πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα χαρακτηριζόμενη από την ανέλεγκτη λειτουργία πολλών κέντρων ελευθέρων σπουδών ή κολλεγίων που συνεργάζονται με Πανεπιστήμια του εξωτερικού και που χορηγούν αμφίβολης ποιότητας πτυχία.
Το πραγματικό ερώτημα είναι αν θα έπρεπε να οργανώσουμε ή όχι το χάος, αν θα έπρεπε να επιβάλλουμε αυστηρούς κανόνες κρατικής πιστοποίησης ή όχι.
Η πλειοψηφία της κοινής γνώμης δεν μπορεί, επίσης, να διακρίνει σοβαρές διαφορές μεταξύ ΠΑ.ΣΟ.Κ. και Ν.Δ. στις εξαγγελίες τους για τα μη κρατικά πανεπιστήμια. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το ΠΑ.ΣΟ.Κ. εγκλωβίστηκε στη διαχείριση των εσωτερικών του διαφωνιών, αντί να αναδείξει τις κολοσσιαίες διαφορές της δικής του πρότασης από τις απόψεις της κυβέρνησης σε ό,τι αφορά τις προϋποθέσεις ίδρυσης και λειτουργίας μελλοντικών μη κρατικών πανεπιστημίων. Το ΠΑ.ΣΟ.Κ. πρέπει, έστω και την τελευταία ώρα, να μεταθέσει τη συζήτηση γύρω από τον εκτελεστικό νόμο, που θα εκδοθεί κατ’ εξουσιοδότηση μιας πιθανόν αναθεωρημένης διάταξης του άρθρου 16 του Συντάγματος.
Μέχρι τις ψηφοφορίες στην Ολομέλεια της Βουλής, πρέπει να διερευνηθεί αν υπάρχουν κοινές κατευθύνσεις, αν υπάρχει σύγκλιση ή απόκλιση στις προτάσεις των κομμάτων για το πώς αντιλαμβάνονται την ίδρυση και λειτουργία των μη κρατικών Πανεπιστημίων. Το τι πραγματικά επιδιώκει κάθε κόμμα φαίνεται από το τι προϋποθέσεις ίδρυσης και λειτουργίας των μη κρατικών πανεπιστημίων αποδέχεται.
Η Ν.Δ φαίνεται να ενδιαφέρεται απλώς για την νομιμοποίηση του χάους των διαφόρων κολλεγίων και κέντρων ελευθέρων σπουδών. Η κυβέρνηση φαίνεται διατεθειμένη να προσφέρει σε κάθε ιδιώτη την δυνατότητα, αν φυσικά έχει τα οικονομικά μέσα, να ανοίγει μία σχολή και να τη χρίζει «Πανεπιστήμιο.»
Το ΠΑΣΟΚ πιστεύει σε μια ποιοτικά αναβαθμισμένη δημόσια εκπαίδευση και σε μια συμπληρωματικά χορηγούμενη τριτοβάθμια εκπαίδευση από μη κρατικά πανεπιστήμια, που ιδρύονται και λειτουργούν με αυστηρούς και συγκεκριμένους όρους. Ας σκεφτούμε μιαν άλλη εικόνα για την τριτοβάθμια εκπαίδευση στη χώρα μας, όπου ασφαλώς τον τόνο θα δίνουν τα δημόσια πανεπιστήμια, όπως άλλωστε σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, χωρίς παράλληλα να αποκλείεται η λειτουργία μη κρατικών πανεπιστημίων.
Το κρίσιμο, λοιπόν, είναι τι θα προβλέπει ο εκτελεστικός νόμος για τις προϋποθέσεις ίδρυσης και τους όρους λειτουργίας των μη κρατικών πανεπιστημίων, νόμος που θα πρέπει να στηρίζεται στις ακόλουθες κατευθυντήριες αρχές :
1. Μπορεί να ιδρύονται μη κρατικά πανεπιστήμια από νομικά πρόσωπα που θα έχουν αποκλειστικά και μόνο τη μορφή των κοινωφελών ιδρυμάτων, η περιουσία, το κεφάλαιο και οι εν γένει πρόσοδοι των οποίων θα προέρχονται από δωρεές, χορηγίες, κληροδοτήματα και δίδακτρα.
2. Στο καταστατικό λειτουργίας των μη κρατικών πανεπιστημίων καθιερώνεται υποχρεωτικά ρήτρα, σύμφωνα με την οποία τα εν γένει έσοδα και οι πρόσοδοί τους επανεπενδύονται στο εσωτερικό των ιδρυμάτων ενισχύοντας κυρίως την έρευνα. Η έρευνα διακρίνεται σε βασική και εφαρμοσμένη.
3. Προϋπόθεση για την ίδρυση μη κρατικού πανεπιστημίου είναι να συγκροτείται εξ αρχής από δύο τουλάχιστον σχολές με δύο τουλάχιστον κατευθύνσεις – τμήματα κάθε μία σχολή (π.χ. Πολυτεχνική Σχολή με δύο τουλάχιστον κατευθύνσεις όπως μηχανικοί ή αρχιτέκτονες και Σχολή Θετικών επιστημών με δύο επίσης τουλάχιστον τμήματα όπως φυσική ή βιολογία). Ουσιαστικά πρόκειται για προϋπόθεση δημιουργίας ενός campus με χωροταξική και εκπαιδευτική έννοια.
4. Ο χρόνος φοίτησης δεν μπορεί να είναι μικρότερος από τον χρόνο φοίτησης στα κρατικά πανεπιστήμια.
5. Το προσωπικό που επιλέγεται για θέσεις ΔΕΠ πρέπει να έχει τα ίδια προσόντα διορισμού που έχουν τα μέλη ΔΕΠ των κρατικών πανεπιστημίων.
6. Οι τίτλοι σπουδών που απονέμονται από μη κρατικά πανεπιστήμια πρέπει να υπάγονται σε διαδικασία κρατικής πιστοποίησης μετά από εξετάσεις που διενεργούνται ενώπιον επιτροπής οριζόμενης από το κράτος.
7. Τα δίδακτρα προσδιορίζονται σε συνεννόηση με το κράτος και συνοδεύονται από ευρύ πρόγραμμα υποτροφιών που χορηγούν τα μη κρατικά πανεπιστήμια σε φοιτητές με βάση δύο κριτήρια:
Την επίδοση και την οικονομική κατάσταση του φοιτούντος.
8. Τα οικονομικά των κοινωφελών ιδρυμάτων ανήκουν στην εποπτεία του Υπουργείου Οικονομικών, ενώ το εκπαιδευτικό έργο των πανεπιστημίων που ιδρύουν εποπτεύεται από το Υπουργείο Παιδείας.
Ως επίλογος χρήσιμη είναι η αποσαφήνιση ότι τα παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων και τα κολλέγια που λειτουργούν σήμερα στην Ελλάδα άναρχα, χωρίς κανένα κρατικό έλεγχο και υπό καθεστώς εμπορικών επιχειρήσεων θα υπαχθούν στο νέο καθεστώς ίδρυσης και λειτουργίας των μη κρατικών πανεπιστημίων.
ΧΑΡΗΣ ΚΑΣΤΑΝΙΔΗΣ
ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΣ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΣ ΤΟΥ ΠΑΣΟΚ