Μας απασχολεί όλους στο ΠΑΣΟΚ η διαμόρφωση ενός νέου προγραμματικού σχεδίου για το μέλλον της χώρας και των πολιτών. Καθώς εργαζόμαστε δραστήρια γι’ αυτό και συνθέτουμε σημείο προς σημείο μια πανοραμική εικόνα για τις επιδιώξεις μας και τις προσδοκίες του ελληνικού λαού, το ερώτημα που προκύπτει είναι ποιες βασικές αρχές και θεμελιώδεις διακηρύξεις μπορεί να αποτελέσουν το περίγραμμα του νέου προγραμματικού σχεδίου μας.
Το πρωταρχικό δίλημμα είναι αν θα επιλέξουμε πολιτικές διαχείρισης, έστω και θεαματικά βελτιωμένες συγκριτικά με το παρελθόν μας και το αρνητικό παρόν της ΝΔ ή θα επιλέξουμεπολιτικές τομών και ανατρεπτικών αλλαγών. Οφείλουμε να επιλέξουμε πολιτική ανατρεπτικών αλλαγών και ριζικών μεταβολών.
Η συνακόλουθη υποχρέωσή μας είναι να καταστήσουμε το πολιτικό μήνυμά μας αποτελεσματικό. Η πολιτική μας για να είναι ευκρινής και αφομοιώσιμη πρέπει να στηριχθεί στην ιδέα της ισχύος των διχοτομικών πολιτικών δίπολων(αριστερά – δεξιά, πρόοδος – συντήρηση, λαϊκό – αντιλαϊκό κλπ.). Τα διχοτομικά πολιτικά δίπολα προϋποθέτουν σαφή οριοθέτηση στο ιδεολογικό και προγραμματικό πεδίο.
Η πρωτογενής ιδεολογική οριοθέτηση και προγραμματική έμπνευση μπορεί να αφορά πέντε μεγάλους θεματικούς τομείς. Το κράτος, τη Δημοκρατία, την κοινωνία, την οικονομία και την παιδεία.
Για το κράτος
Τα τελευταία χρόνια μιλήσαμε ελάχιστα για το κράτος και τον μετασχηματισμό του. Ο τολμηρός μετασχηματισμός του κράτους είναι δυνατός και περιλαμβάνει τα ακόλουθα:
– το κεντρικό κράτος σχεδιάζει και προγραμματίζει
– η εκτελεστική διοίκηση επαναδομείται στην Περιφέρεια (ισχυρή εκτελεστική διοίκηση στην Περιφέρεια). Η σύνταξη π.χ. γιατί πρέπει να απονέμεται στην Αθήνα; Μια επένδυση που θα υλοποιηθεί στην Περιφέρεια γιατί πρέπει να εγκρίνεται από την Αθήνα;
– Το ισχυρό εκτελεστικό κράτος στην Περιφέρεια για να υπάρξει (το ίδιο ισχύει και για την αυτοδιοίκηση) πρέπει να προκληθεί μια ριζική φορολογική μεταρρύθμιση, που θα αποδίδει στην Περιφέρεια ίδιους μηχανισμούς βεβαίωσης και είσπραξης εσόδων. Η οικονομική αυτοτέλεια στηρίζει τις διοικητικές δυνατότητες της περιφέρειας.
– Οι λύσεις που δίδονται στα προβλήματα είναι φιλικότερες για τον πολίτη όσο πιο κοντά σε αυτόν είναι το διοικητικό όργανο που καλείται να αποφασίσει.
Για τη Δημοκρατία
Δεν αρκεί να μιλήσουμε για διεύρυνση ή εμβάθυνση της Δημοκρατίας. Να διακηρύξουμε την ανάγκη μιας ποιοτικά ανώτερης Δημοκρατίας.
Τα στοιχεία που τη συγκροτούν είναι:
– η αυτονομία της πολιτικής, δηλαδή η πολιτική που υπηρετεί το γενικό κοινωνικό συμφέρον χωρίς να καθυποτάσσεται στα οικονομικά συμφέροντα ή στις ισχυρές συντεχνίες.
– η Διαφάνεια. Η διαφάνεια που απλώνεται παντού και εξυψώνει το κύρος της Δημοκρατίας. Διαφάνεια που εγκαθιδρύει ένα διαφορετικό πολιτισμικό στοιχείο στη Δημοκρατία.
– Η κοινωνική διαβούλευση ως απαρέγκλιτη προϋπόθεση κυβερνητικής, κομματικής ή κοινοβουλευτικής απόφασης. Η διαβούλευση δικαιώνει την έννοια της συμμετοχικής δημοκρατίας. Η κοινωνική διαβούλευση δεν είναι η τυπική συμμετοχή στον διάλογο των αντιπροσωπευτικών σωμάτων διαφόρων κοινωνικών ομάδων (π.χ. ΓΣΕΕ, ΑΔΕΔΥ κλπ.). Η κοινωνική διαβούλευση είναι κυρίως η αυθεντική συμμετοχή της ίδιας της κοινωνίας και τμημάτων της στον διάλογο πριν από την απόφαση. Η θεσμοποίηση της κοινωνικής διαβούλευσης πρέπει να παραπέμπει στην αυθεντική συμμετοχή της κοινωνίας.
– Μια τέτοια θεσμοποίηση μπορεί να είναι το κομματικό δημοψήφισμα ή το τοπικό δημοψήφισμα με πρωτοβουλία κυρίως των πολιτών, των ΜΚΟ κλπ.
Για την κοινωνία
Επιθυμούμε και σχεδιάζουμε μια κοινωνία που θεμελιώνεται στον πολιτισμό της αλληλεγγύης. Αυτό σημαίνει πρώτα απ’ όλα κοινωνική υποστήριξη του κράτους προς τους πολίτες του αλλά και εξασφάλιση της αλληλεγγύης μεταξύ των πολιτών.
– Το κοινωνικό κράτος μεταβάλλεται. Η παραδοσιακή του λειτουργία μέχρι σήμερα στηριζόταν στις γενικές πολιτικές αναδιανομής. Η κλασσική σοσιαλδημοκρατική θεώρηση δεν αρκεί πια. Οι πολιτικές αναδιανομής και σήμερα είναι αναγκαίες αλλά η προσήλωσή μας πρέπει να είναι στις στοχευμένες κοινωνικές πολιτικές.
– Η αλληλεγγύη μεταξύ των πολιτών σημαίνει ότι η κοινωνική προσφορά και στήριξη δεν παρέχονται μόνο από το κράτος αλλά και από τον εθελοντισμό. Να ενισχύσουμε την ιδέα και την εφαρμογή των δικτυακών δράσεων της κοινωνίας από άτομα, συλλόγους, ΜΚΟ και συλλογικές οντότητες.
Για την οικονομία
Για πολλά χρόνια επικράτησε στην οικονομική συζήτηση και στην εφαρμοσμένη οικονομική πολιτική η ιδέα της μακροοικονομικής σταθερότητας. Οι πολιτικές της σταθεροποίησης κυριάρχησαν, η αποκλειστική διαχείριση των μακροοικονομικών μεγεθών ήταν το κύριο χαρακτηριστικό. Η συζήτηση για τις πραγματικές αλλαγές στην οικονομία παρέμεινε περιθωριακή και δευτερεύουσα. Να επιλέξουμε αποφασιστικά ότι οι πολιτικές σταθεροποίησης δεν θα εγκαταλειφθούν αλλά το πρωτεύον και πραγματικό αίτημα της οικονομικής μας πολιτικής είναι οι εκτεταμένες και σε βάθος αλλαγές. Αυτό σημαίνει ότι η έμφασή μας δεν είναι πια οι μακροοικονομικές πολιτικές αλλά ο σαφής προσδιορισμός του τύπου της ανάπτυξης που επιδιώκουμε. Η αναπτυξιακή ταυτότητα της χώρας είναι το ζητούμενο.Στη λογική των οριζόντιων πολιτικών αντιτάσσουμε και εφαρμόζουμε τη λογική των κάθετων, κλαδικών και περιφερειακών πολιτικών. Η αναπτυξιακή ταυτότητα έχει και περιφερειακή διάσταση.
Για την παιδεία
Η επί πολλά χρόνια ασκούμενη εκπαιδευτική πολιτική είχε μια σταθερή και αξεπέραστη αδυναμία. Ποτέ δεν προσδιορίστηκε ο παιδαγωγικός προσανατολισμός που πρέπει να έχει η εκπαιδευτική πολιτική.
Να αντιστρέψουμε τα πράγματα. Να μιλήσουμε για εξειδικευμένα μέτρα εκπαιδευτικής πολιτικής, πρωτίστως όμως πρέπει να μιλήσουμε για την παιδαγωγική φιλοσοφία μας.
Δύο είναι οι κεντρικές έννοιες: ανθρωπισμός και τεχνολογία.
Η παιδαγωγική ηθική του εκπαιδευτικού μας συστήματος στηρίζεται στον ανθρωπισμό, μέσα από τη συστηματική καλλιέργεια των ανθρωπιστικών σπουδών.
Η παραγωγική και κοινωνική στόχευση του εκπαιδευτικού μας συστήματος είναι η ενσωμάτωση στη γνώση της τεχνολογίας, η καταπολέμηση του τεχνολογικού αναλφαβητισμού.
Οι νέες μορφές ανισότητας που θα προκύψουν στον κόσμο και στη χώρα μας θα στηρίζονται εφεξής στον τεχνολογικό αναλφαβητισμό και την απώλεια της πληροφορίας.
Πάνω στις πρωταρχικές αυτές επιλογές μπορεί να στηριχθεί ένα ελκυστικά δομημένο και ελπιδοφόρο στο μήνυμά του προγραμματικό σχέδιο.