ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΚΑΣΤΑΝΙΔΗΣ: Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, δεν θα υποκύψω στον πειρασμό να απαντήσω στον Υπουργό Οικονομίας για όσα είπε για τη δημοσιονομική κατάσταση της χώρας -είναι γνωστά άλλωστε αυτά που επαναλαμβάνει κατά καιρούς.
Έχω, βεβαίως, ένα ερώτημα να κάνω. Η πρόταση για τη διαμόρφωση μιας διακομματικής επιτροπής που θα εξετάσει τα μεγάλα θεσμικά προβλήματα της οικονομίας, είναι θετική, αλλά αβιάστως προκύπτει ως ερώτημα, γιατί αυτό δεν το επέλεξε εξ αρχής η Κυβέρνηση, όταν, για παράδειγμα, επιχείρησε τη γνωστή απογραφή.
Έρχομαι τώρα στα θέματα τα οποία αποτελούν και το αντικείμενο της συζητήσεώς μας, δηλαδή την κύρωση από το Ελληνικό Κοινοβούλιο της Συνταγματικής Συνθήκης.
Η Συνταγματική Συνθήκη, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, αποτελεί ένα αποφασιστικό βήμα προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Είναι μία ισχυρή ώθηση προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Στο κείμενο της Συνταγματικής Συνθήκης ενοποιούνται όλες οι πράξεις και οι συνθήκες από την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας μέχρι το Αμστερνταμ και τη Νίκαια. Ουσιαστικά αποκρυσταλλώνεται ό,τι έχει θεσμοποιηθεί και λειτουργήσει στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι σήμερα και ασφαλώς γίνονται περαιτέρω βήματα προς την κατεύθυνση της ομοσπονδιοποίησής της.
Είναι η Συνταγματική Συνθήκη ένα τυπικό συνταγματικό κείμενο; Η απάντηση είναι προφανώς όχι, αλλά εάν κυρωθεί, όπως είναι η επιθυμία των περισσοτέρων, από όλες τις χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τότε έχουμε την πρώτη ουσιώδη προϋπόθεση για να αποκτήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση σε χρόνο μεταγενέστερο και το συνταγματικό της κείμενο.
Αλλά ας δούμε όμως τι ακριβώς είναι η Συνθήκη για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα. Πρώτα απ’ όλα, η Συνταγματική Συνθήκη περιλαμβάνει τις κοινές αξίες της Ευρώπης. Γίνεται στο όνομα των κοινών αξιών που υπερασπίζονται οι πολίτες και τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αξίες βεβαίως που διαμορφώθηκαν σε μια μακρά ιστορική διαδρομή, αξίες όπως η υπεράσπιση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, η ισότητα, η αλληλεγγύη, η αποφυγή οποιασδήποτε διάκρισης ιδιαιτέρως σε βάρος των μειονοτήτων και ασφαλώς η ελευθερία ή η δημοκρατία.
Είναι επίσης η Συνταγματική Συνθήκη μια απόφαση της Ευρώπης να δώσουμε μια αποφασιστική ώθηση στην ενίσχυση των δικαιωμάτων των Ευρωπαίων πολιτών. Μέχρι τώρα, όπως ξέρετε, οι χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης είχαν αποδεχθεί την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου είναι το σύνολο των ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων που υπερασπίζεται η Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλά την ΕΣΔΑ την απεδέχθησαν και προσεχώρησαν σε αυτή τα επιμέρους κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τώρα γίνεται ένα αποφασιστικό βήμα. Στη Συνταγματική μας Συνθήκη ενσωματώνεται ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων πηγαίνει πέραν της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Περιλαμβάνει μια νέα σειρά δικαιωμάτων, πρώτα απ’ όλα τα κοινωνικά δικαιώματα, δικαιώματα τα οποία προέρχονται από τα προβλήματα της βιοηθικής, δικαιώματα που σχετίζονται με την προστασία των ατομικών δεδομένων.
Αρα, λοιπόν, ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων είναι κάτι υπέρτερο και ευρύτερο ως προς την έκταση εφαρμογής της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων Του Ανθρώπου, πέραν του γεγονότος ότι με τη ενιαία νομική προσωπικότητα που αποκτά η Ευρωπαϊκή Ένωση θα προσχωρήσει πλέον και στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.
Η Συνταγματική Συνθήκη επίσης, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, είναι η αποφασιστική ενίσχυση της κοινωνικής διάστασης της Ευρώπης. Και για τους σοσιαλιστές σε όλη την Ευρώπη, για το Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα, για τους πολίτες της Ευρώπης, για τις μη κυβερνητικές οργανώσεις είναι πάρα πολύ σημαντικό το γεγονός ότι ξεπερνούμε τους περιορισμούς της Νίκαιας και προχωρούμε στη θεμελίωση μιας κοινωνικής Ευρώπης –θα χρειαστεί βεβαίως πολλή δουλειά για να φθάσουμε στους επιθυμητούς στόχους- όπως αξίζει στους Ευρωπαίους πολίτες.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η Συνταγματική Συνθήκη ομιλεί για την κοινωνική οικονομία της αγοράς και υιοθετεί την αρχή της πλήρους απασχόλησης και της κοινωνικής προόδου σε αντίθεση με τη Συνθήκη της Νίκαιας που μιλούσε για την ανοικτή οικονομία της αγοράς χωρίς περιορισμούς.
Δεύτερον, είναι πάρα πολύ σημαντικό ότι υιοθετείται στη Συνταγματική Συνθήκη -το είπαν και άλλοι συνάδελφοι- η οριζόντια κοινωνική ρήτρα. Δεν αναφέρεται μονομερώς στην ανάγκη υψηλής ή πλήρους απασχόλησης. Επιλέγει οριζόντια μέτρα που καλύπτουν πολλές περιοχές για την ανάγκη προστασίας του ανθρώπου. Η παροχή υψηλής εκπαίδευσης, η πλήρης απασχόληση βεβαίως, η ασφαλής προστασία του περιβάλλοντος και η ιδιαίτερη φροντίδα για την υγεία συνιστούν μια οριζόντια πολιτική που τυποποιείται στον όρο «οριζόντια κοινωνική ρήτρα».
Δεν είναι επίσης τυχαίο ότι σε επίρρωση όλων αυτών και για τη διασφάλιση όλων αυτών η Συνταγματική Συνθήκη προβλέπει την ύπαρξη τριμερούς Κοινωνικής Συνόδου Κορυφής με συμμετοχή μάλιστα και των οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ασφαλώς και των συνδικάτων, προκειμένου να εφαρμόζονται κάθε φορά μέτρα που κατατείνουν στην εφαρμογή αυτών των θεμελιωδών κοινωνικών επιλογών.
Επίσης, η Συνταγματική Συνθήκη αποτελεί μία ισχυρή παρέμβαση στη δημοκρατική νομιμοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Γνωρίζουμε όλοι μας ότι ένα από τα δίκαια στοιχεία της κριτικής που πολλές φορές οι πολίτες σε κάθε χώρα μέλος ασκούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι το υπάρχον και διαπιστούμενο από αυτούς δημοκρατικό έλλειμμα. Είναι πολύ ισχυρή η ένσταση που ακόμα και σήμερα διατυπώνεται και από πολιτικά κόμματα, αλλά και από τους πολίτες για το παρατηρούμενο δημοκρατικό έλλειμμα.
Γίνεται ένα αποφασιστικό βήμα με μία δέσμη μέτρων για τη δημοκρατική νομιμοποίηση της προσπάθειάς μας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θα δώσω μερικά παραδείγματα, τι σημαίνει η ενίσχυση της δημοκρατικής νομιμοποίησης των αποφάσεων της Ένωσης και η καταπολέμηση κατά το δυνατόν του σημερινού δημοκρατικού ελλείμματος.
Γίνεται μια προσπάθεια οι αποφάσεις εφεξής να είναι εγγύτερα στον πολίτη. Μέχρι τώρα στην ευρωπαϊκή διαδικασία, στη διαδικασία παραγωγής αποφάσεων δεν είχαν καμία συμμετοχή τα Εθνικά Κοινοβούλια. Είναι η πρώτη φορά με τη Συνταγματική Συνθήκη που εάν κυρωθεί από όλες τις χώρες μέλη θα έχουμε αποφασιστική συμβολή των Εθνικών Κοινοβουλίων στην παραγωγή νομοθετικού έργου και στις αποφάσεις. Κάθε σχέδιο νομοθετικής πρωτοβουλίας που προέρχεται, είτε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, είτε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, είτε από άλλα όργανα της Κοινότητας, πρέπει να υποβάλλονται σε μία προκαταρκτική εξέταση στα Εθνικά Κοινοβούλια, προκειμένου τα Εθνικά Κοινοβούλια να δίδουν κρίσιμη γνώμη, να γνωμοδοτούν για το εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση δικαίως αναλαμβάνει μία δράση, την οποία δεν θα μπορούσαν να αναλάβουν στο εγγύτερο δυνατό επίπεδο για τους πολίτες, εθνικές αρχές. Είναι η περίφημη εξέταση της αρχής της επικουρικότητας. Εάν το ένα τρίτο των Εθνικών Κοινοβουλίων αποφασίσει και γνωμοδοτήσει ότι κακώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ή άλλα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναλαμβάνουν πρωτοβουλία, τότε τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι υποχρεωμένα στο πλαίσιο του σεβασμού της αρχής της επικουρικότητας να μην αναλάβουν τη δράση ή να την τροποποιήσουν.
Να, λοιπόν, πώς η εμπλοκή των Εθνικών Κοινοβουλίων αποτελεί μία βελτίωση του δημοκρατικού στοιχείου και της δημοκρατικής λειτουργίας.
Δε θα πρέπει να διαφύγει της προσοχής μας ότι πλέον ο Πρόεδρος τη Ευρωπαϊκής Επιτροπής επιλέγεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Επίσης, κάθε δαπάνη που αποφασίζεται από τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να υποβάλλεται προς έγκριση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Αλλά ακόμα, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι και η ίδια η διαδικασία με την οποία καταλήξαμε στο κείμενο της Συνταγματικής Συνθήκης είναι πολύ διαφορετική από αυτήν που μέχρι τώρα μας οδηγούσε σε μία πράξη ή σε μία συνθήκη.
Γνωρίζετε πάρα πολύ καλά όλοι σας ότι από την ίδρυση της Κοινότητας μέχρι και τη Συνθήκη της Νίκαιας οι πράξεις ή οι συνθήκες ήταν αποτέλεσμα διαβούλευσης Κορυφής. Συνήθως, οι διασκέψεις Κορυφής, τα συμβούλια των αρχηγών ήταν αυτά που αποφάσιζαν.
Επειδή, όμως, έγινε κατανοητό ότι δεν μπορεί αυτό πια να συνεχιστεί και ότι θα πρέπει να δοθεί ένα σαφές δείγμα πως οι πολίτες έχουν περισσότερο λόγο στη διαμόρφωση της νέας ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής, αποφασίστηκε ένας διαφορετικός τρόπος, μία διαφορετική διαδικασία που πήρε τα χαρακτηριστικά της γνωστής συνταγματικής συνέλευσης, μιας συνταγματικής συνέλευσης στην οποία μάλιστα συμμετείχαν εκπρόσωποι Εθνικών Κοινοβουλίων, εκπρόσωποι Εθνικών Κυβερνήσεων, μη κυβερνητικές οργανώσεις, ασφαλώς και οι εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η Συνταγματική Συνθήκη, επίσης, συγκροτεί μία νέα θεσμική αρχιτεκτονική που βοηθά στην προοπτική της ομοσπονδιοποίησης της Ευρώπης. Δε λύνει δεν απαντά στο αίτημα για την ομοσπονδιακή Ευρώπη, αλλά ολοκληρώνει μία άλλη θεσμική αρχιτεκτονική που βοηθά, διευκολύνει την ομοσπονδιοποίηση. Ξέρουμε ότι τώρα θα υπάρχουν και νέα όργανα, όπως είναι ο Υπουργός Εξωτερικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο επικεφαλής του Συμβουλίου των Αρχηγών, ο οποίος όπως ξέρετε θα επιλέγεται για θητεία δυόμισι ετών.
Και ασφαλώς διαμορφώνονται και διαφορετικές αρχές για τη λήψη των αποφάσεων, όπως είναι η αρχή της διπλής πλειοψηφίας, δηλαδή προκειμένου να ληφθεί μία απόφαση θα πρέπει να υποστηρίζεται αυτή η απόφαση από το 55% των χωρών μελών και από το 65% του πληθυσμού.
Η Συνταγματική Συνθήκη επίσης καθορίζει με σαφήνεια τις αρμοδιότητες. Αρμοδιότητες που άλλοτε είναι αποκλειστικές, άλλοτε είναι συντρέχουσες και άλλοτε βεβαίως ανήκουν μόνο στην εθνική πρωτοβουλία.
Τίθεται ένα θέμα: Αν όλα αυτά είναι μια θετική κίνηση προς τα εμπρός, γιατί εκφράζεται αυτός ο σκεπτικισμός σε πάρα πολλές πλευρές της Ευρώπης; Γιατί οι Ευρωπαίοι πολίτες φτάνουν μέχρι του σημείου σε ορισμένες χώρες να υποστηρίζουν το όχι στην πιθανή διεξαγωγή δημοψηφισμάτων; Για έναν πολύ απλό λόγο. Η απάντηση που δίνουν οι Ευρωπαίοι πολίτες στην προσπάθεια για την κύρωση της Συνταγματικής Συνθήκης, στηρίζεται στην τωρινή τους αντίληψη για την Ευρώπη. Έχουν δίκιο να εκφράζουν επιφυλάξεις για την τωρινή λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έχουν δίκιο να εκφράζουν επιφυλάξεις για κάτι που τους φαντάζει ξένο. Είναι δυσδιάκριτοι οι ρόλοι, δυσδιάκριτες οι αρμοδιότητες και είναι μία απομονωμένη απρόσωπη γραφειοκρατία που πολλές φορές αισθάνονται ότι γι’ αυτούς αποφασίζει, αλλά μακριά απ’ αυτούς.
Η τωρινή συνείδηση των Ευρωπαίων πολιτών για την Ευρωπαϊκή Ένωση δυστυχώς τους ωθεί πολλές φορές να επιλέγουν μια αμυντική στάση και η έλλειψη ενημέρωσης δεν τους δίδει τη δυνατότητα να κατανοήσουν ότι όντως τώρα γίνεται ένα σοβαρό θεσμικό βήμα για τη βελτίωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των λειτουργιών της.
Εάν θα έπρεπε αυτό να το συνοψίσω θα έλεγα ότι, αν η Ευρώπη παραμείνει ακίνητη και εγκλωβισμένη στα αρνητικά που της χρεώνουν πολλοί πολίτες, αυτό θα συμβεί αν αρνηθούμε την ψήφιση της Συνταγματικής Συνθήκης. Εάν αντίθετα κάνουμε το μεγάλο βήμα χωρίς κανένα πρόβλημα και οι είκοσι πέντε χώρες μέλη με τον τρόπο που η κάθε μια έχει επιλέξει και ψηφίσουμε τη Συνταγματική Συνθήκη, τότε είναι βέβαιο ότι αρχίζει μία νέα εποχή και θα οδηγήσει σε μία Ευρώπη που θα είναι πολύ εγγύτερα στην ανθρώπινη προσδοκία στον πόθο των πολιτών.
Με αυτές τις σκέψεις εκφράζω την επιθυμία και τονίζω, δίνω έμφαση στην ανάγκη να ψηφίσουμε τη Συνταγματική Συνθήκη, γιατί πράγματι μπορεί να ανοίξει μία νέα εποχή και για την Ευρώπη, αλλά και για τα επιμέρους κράτη μέλη.
Σας ευχαριστώ πολύ.