Εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ»
Ένα κόμμα που χάνει σε γενικές εκλογές οφείλει να αλλάζει. Μόνον έτσι επιβεβαιώνει ότι έχει κατανοήσει τους λόγους της εκλογικής του ήττας και μπορεί σύντομα να επανέλθει στο πολιτικό προσκήνιο ως διαφαινόμενος εκ νέου νικητής.
Στο ΠΑΣΟΚ αρχίσαμε ήδη να συζητάμε τα αποτελέσματα της 7ης Μαρτίου, όμως το πιο κρίσιμο καθήκον μας είναι να αποφασίσουμε ποιες αλλαγές θέλουμε. Το εύρος των αλλαγών θα υποδείξει και τη σχέση του ΠΑΣΟΚ με τη νέα εποχή.
Η πρώτη θεμελιώδης υποχρέωσή μας είναι να επιβεβαιώσουμε ότι το ΠΑΣΟΚ κινείται πολιτικά μεταξύ του Κέντρου και της Αριστεράς. Δεν πρέπει να δοθεί ευκαιρία να διεμβολισθεί καθ’ οιονδήποτε τρόπο, έστω και προσωρινά, ο χώρος αυτός από τη Δεξιά, που επιχειρεί να ενδυθεί το μανδύα της λαϊκής παράταξης. Οφείλουμε βεβαίως να επεξεργαστούμε εκ νέου και να επικαιροποιήσουμε την έννοια της Κεντροαριστεράς στις σύγχρονες συνθήκες των διεθνών οικονομικών αλληλεξαρτήσεων. Για να το κάνουμε αυτό πρέπει να απαντήσουμε σε κρίσιμα ερωτήματα, όπως π.χ: Ποια είναι η έννοια της προοδευτικής – δημοκρατικής διακυβέρνησης στη σύγχρονη εποχή; Τι σημαίνει η επαναθεμελίωση του κοινωνικού κράτους σε αυτές τις συνθήκες; Τι μπορεί να σημαίνει για την οικονομική ανάπτυξη η συγκρότηση ενός τρίτου, κοινωνικού τομέα, της οικονομίας, στον οποίο κυρίως συσσωρεύεται η προσφορά εθελοντικών κοινωνικών υπηρεσιών, με βάση τον διαθέσιμο ελεύθερο χρόνο του πολίτη; Γιατί η ιλιγγιώδης ανάπτυξη των τεχνολογικών καινοτομιών δεν οδηγεί, για πρώτη φορά στην οικονομική ιστορία, σε αύξηση της παραγωγικότητας και στην πιο ορθολογική κατανομή του πλούτου;
Απαιτώντας στα ερωτήματα αυτά, προσδιορίζουμε ταυτόχρονα και μια νέα προγραμματική ταυτότητα, βασιζόμενη σε νέες ιδεολογικές επεξεργασίες και εγγραφόμενη, σήμερα μεν στα όρια του αντιπολιτευτικού μας λόγου, και αύριο στα όρια της κυβερνητικής μας πράξης.
Απόλυτη προτεραιότητά μας πρέπει να είναι επίσης η αλλαγή των οργανωτικών προτύπων και δομών του ΠΑΣΟΚ. Το μεταπολιτευτικό οργανωτικό μοντέλο του ΠΑΣΟΚ εξαντλήθηκε. Απαιτείται να μετακινηθούμε από ένα κόμμα άμεσων μαζικών κινητοποιήσεων σε ένα κόμμα δημοκρατικού διαλόγου και διατύπωσης προγραμματικών συμπερασμάτων. Όταν ιδρύθηκε το ΠΑΣΟΚ υιοθέτησε αρκετές αρχές του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού, γιατί αυτό που κυρίως τότε επιδιωκόταν ήταν η δυνατότητα άμεσης κινητοποίησης σε περίπτωση αντιδημοκρατικής εκτροπής. Επιδιωκόταν επίσης η αμεσότητα της πρόσβασης στον κοινωνικό χώρο και σε γεωγραφικές ενότητες για την καλύτερη οργάνωση και κινητοποίηση του λαϊκού παράγοντα. Σήμερα οι προτεραιότητες έχουν αλλάξει. Το δημοκρατικό στοιχείο έχει πλήρως ενσωματωθεί στη δομημένη πολιτική ζωή μας. Από την άλλη πλευρά το κόμμα δεν είναι πια ο μοναδικός πολιτικός διαφωτιστής, εξαιτίας της βίαιης εισαγωγής στην καθημερινότητά μας των ΜΜΕ. Η ίδια η κοινωνία, με εξασφαλισμένο ένα ελάχιστο αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης, ενδιαφέρεται λιγότερο να κινητοποιηθεί και περισσότερο να διαλεχθεί με την πολιτική για πιο σύνθετα ζητήματα που αφορούν την ποιότητα ζωής και το είδος της κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης.
Άρα, το ΠΑΣΟΚ πρέπει να μετεξελιχθεί σε ένα κόμμα πιο ανοικτό στην κοινωνία και στις ευαισθησίες της, σε έναν τόπο συνάντησης διαφορετικών απόψεων και δημιουργικού διαλόγου. Οι κάθετες ιεραρχικές δομές του πρέπει να καταργηθούν. Οι οργανώσεις της βάσης του πρέπει να συγκροτηθούν σε ένα είδος θεματικών συνελεύσεων (π.χ. υγεία, παιδεία, αυτοδιοίκηση). H τυπική ιδιότητα του μέλους δεν αποτελεί προϋπόθεση για τη συμμετοχή σε αυτές. Τα συμπεράσματα από τις συζητήσεις στις οργανώσεις βάσης πρέπει με ένα ορισμένο τρόπο να δεσμεύουν την ηγεσία τουλάχιστον στα σημαντικά θέματα. Αυτό θα μπορούσε να εξασφαλισθεί και με τη θεσμοθέτηση κομματικών δημοψηφισμάτων. Σε επίπεδο κορυφής απαιτείται ένα όργανο διαβούλευσης με τη μορφή συγκροτημένης εθνικής συνέλευσης, στο οποίο θα συμμετέχουν όλες οι εκλεγμένες θεσμικές εκπροσωπήσεις του ΠΑΣΟΚ στην κοινωνία (π.χ Κοινοβούλιο, αυτοδιοίκηση, τριτοβάθμιες κοινωνικές οργανώσεις, επιμελητήρια κλπ). Την καθημερινή πολιτική διεύθυνση πρέπει να έχει ασφαλώς ένα ολιγομελές πολιτικό όργανο με επικεφαλής τον Πρόεδρο του Κινήματος.
Η τρίτη, κατά σειρά αξιολόγησης, υποχρέωσή μας είναι να αλλάξουμε την ανθρωπογεωγραφία στο ΠΑΣΟΚ. Τα πρόσωπα δεν είναι ένα αδιάφορο ή ουδέτερο μέγεθος στην πολιτική. Απαιτείται ταυτόχρονα σεβασμός στα πρόσωπα μιας ιστορικής διαδρομής αλλά και ανανέωση προκειμένου να επενδύσουμε στο μέλλον. Κάθε εποχή έχει τα πρόσωπά της και τους ρόλους που αναλογούν σε αυτά. Διαφορετικές ιδέες, διαφορετικές ανάγκες και διαφορετικές υποχρεώσεις κάθε φορά επιβάλλουν σοβαρές αλλαγές και στα πρόσωπα.
Έχω την αισιοδοξία, σύμφωνα και με όσα έχει δηλώσει μέχρι στιγμής ο Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Γ. Παπανδρέου, ότι όλα θα γίνουν στο χρόνο που πρέπει και με τον τρόπο που πρέπει. Η ταχύτητα και η αποφασιστικότητα στις κινήσεις μας είναι προϋπόθεση για τη συγκρότηση ενός ισχυρού, αποτελεσματικού και αξιόπιστου αντιπολιτευτικού λόγου έναντι μιας Κυβέρνησης που πρέπει ασφυκτικά να ελέγχεται.