Κατά καιρούς επανέρχεται στην πολιτική συζήτηση η ιδέα συνεργασίας του ΠΑΣΟΚ με την άλλη αριστερά. Εχει τόσο πολύ κακοποιηθεί η ιδέα αυτή, ώστε η συζήτηση τελειώνει σχεδόν αμέσως και το αποτέλεσμα βεβαίως είναι μηδενικό.
Η ανασύνθεση της κεντροαριστεράς και η μετατροπή του δικομματικού συστήματος σε διπολικό (πρόοδος – συντήρηση) είναι ένα πολύ σοβαρό εγχείρημα. Προϋποθέτει αξιόπιστους συνομιλητές και σοβαρότητα προθέσεων.
Κυρίως, όμως, προϋποθέτει έναν πολιτικό πολιτισμό που να έχει ήδη ενσωματώσει αρχές, όπως ο διάλογος, ο σεβασμός, η αλληλοκατανόηση. Τι απ’ όλα αυτά ισχύει ώστε να μην έχει την ίδια θλιβερή τύχη η προσφάτως εκφωνηθείσα νέα πρόταση για τη συνεργασία ΠΑΣΟΚ – αριστεράς;
Πρώτα πρώτα μεταξύ των δύο «πλευρών» έχει εμφιλοχωρήσει έντονη καψυποψία οφειλόμενη σε δύο κυρίως λόγους: πρώτον, στον τρόπο με τον οποίο το ΠΑΣΟΚ αντιμετώπισε την παραδοσιακή αριστερά στις περιόδους της ισχύος του και δεύτερον, στη στάση του ενιαίου Συνασπισμού έναντι του ΠΑΣΟΚ κατά το δραματικό τέλος της δεκαετίας του ’80.
Χρειάζεται αρκετή γενναιοφροσύνη για να αναγνωρίσεις το λάθη σου και να αποτιμήσεις με αυτοκριτική την πορεία σου, ώστε να καταστεί δυνατή η θεραπεία των «ιστορικών τραυμάτων». Κάτι τέτοιο δεν διέγνωσα μέχρι στιγμής.
Μια ενδιαφέρουσα παράμετρος του προβλήματος είναι η ταυτότητα των κομμάτων που καλούνται να συνεργαστούν και ο χρόνος κατά τον οποίο εκδηλώνεται η πρόταση συνεργασίας. Στη δική μας περίπτωση η σύμπραξη αφορά ένα μεγάλο, πολυσυλλεκτικό κόμμα και μερικά μικρά κόμματα και κινήσεις της άλλης αριστεράς.
Αυτό σημαίνει ότι την πρωτοβουλία πρέπει να την έχει το μεγάλο κόμμα και να την αναλάβει τη στιγμή που αισθάνεται κυρίαρχο και ισχυρό, γιατί μόνο τότε μπορεί να εκληφθεί από τους άλλους ως ειλικρινής, δεσμευτική και αξιόπιστη η πρότασή του.
Οταν η πρωτοβουλία αναλαμβάνεται από το μεγάλο κόμμα σε χρόνο που φαίνεται να αντιμετωπίζει ποικίλα προβλήματα και οι μικροί αισθάνονται αρκετά αλαζόνες ώστε να μην ανταποκρίνονται, τότε η τύχη της συνεργασίας είναι προφανής.
Η διαμόρφωση διπολικού συστήματος στην πολιτική μας ζωή, με τον ένα πόλο να είναι η πρόοδος και τον άλλο να είναι η συντήρηση, μπορεί να γίνει δυνατή μόνο αν η πολιτική που ασκεί κάθε κόμμα το κατατάσσει ευθέως στον ένα ή στον άλλο πόλο.
Αποτελεί κοινή διαπίστωση ότι οι διαφορές που εκφράζονται στην πολιτική ζωή δεν είναι μόνο μεταξύ κομμάτων αλλά και εντός των κομμάτων. Ο σχηματισμός, συνεπώς, ενός επιτυχούς διπολικού πολιτικού συστήματος προϋποθέτει σοβαρές μεταβολές και ανακατατάξεις στα υπάρχοντα πολιτικά κόμματα.
Για να συνοψίσω: η ανασύνθεση της κεντροαριστεράς απαιτεί σοβαρές προθέσεις, επίμονη προσπάθεια, βάθος χρόνου, πνεύμα διαλόγου και συνεννόησης.
Οσο το ΠΑΣΟΚ και η άλλη αριστερά θα εργάζονται για να θεμελιώσουν τις προϋποθέσεις μιας επιτυχούς προσπάθειας το ΠΑΣΟΚ έχει την ευθύνη να ασχοληθεί ταυτόχρονα με αυτό το ίδιο, να διορθώσει λάθη του και να αλλάξει ριζικά το πολιτικό κλίμα.
Η αλλαγή του πολιτικού κλίματος και η αναδιάταξη των πολιτικών συσχετισμών μπορεί να γίνει μόνον αν το ΠΑΣΟΚ αναλάβει τώρα μιας μεγάλης κλίμακας πρωτοβουλία με τα χαρακτηριστικά μετωπικής πολιτικής και κοινωνικής σύγκρουσης. Η έναρξη πολέμου κατά της διαφθοράς, η καταπολέμηση της γραφειοκρατίας και η ανασυγκρότηση του διαλυμένου κράτους μπορεί να είναι το πεδίο μιας τέτοιας μετωπικής σύγκρουσης.
Αν έτσι συμβεί, τότε η αναδιάταξη των πολιτικών συσχετισμών θα ευνοήσει και την προοπτική της νέας κεντροαριστεράς, αφού θα κρατήσει πλειοψηφικό τον πόλο της προόδου. Γιατί αν η νέα κεντροαριστερά είναι μειοψηφική δύσκολα θα είναι και αναγκαία.