Στο Εγκόλπιό του για τους Πολιτικούς ο Μαζαρίνος γράφει: «Σε μερικούς αρέσει να διηγούνται τα όνειρά τους. Κάνε τους να φλυαρήσουν πάνω στο αγαπημένο τους θέμα και θέσε τους κάθε είδους ερωτήσεις. Θα οικειοποιηθείς τα μυστικά της ψυχής τους. Αν, για παράδειγμα, κάποιος προσποιείται ότι σε αγαπά, ρώτησέ τον, με την κατάλληλη ευκαιρία, για τα όνειρά του. Αν δεν σ’ ονειρεύεται ποτέ είναι γιατί δεν σ’ αγαπά».
Αναρωτιέμαι αν σήμερα στη χώρα μας υπάρχουν πολίτες που να ονειρεύονται κάποιους από το γένος των πολιτικών. Αφού μας διηγήθηκαν τα όνειρά τους, οικειοποιηθήκαμε τα μυστικά της ψυχής τους και τη στεγνώσαμε με την πολιτική μας πράξη.
Η θεσμική και κοινωνική κρίση είναι προφανής.
Η θεσμική κρίση κορυφώνεται με τη συγκέντρωση απόλυτης εξουσίας στον εκάστοτε πρωθυπουργό και την κυβέρνηση. Η μονομερής επιβολή αυτής της εξουσίας και η έλλειψη οποιασδήποτε ρυθμιστικής αρχής, που να εκτονώνει πιθανές κοινωνικές και πολιτικές κρίσεις όταν εκφράζεται αντίθετη βούληση, οδηγούν ευρύτατες ομάδες πολιτών μέσω της απόγνωσης στην έκφραση αδιαφορίας για την πολιτική.
Η κοινωνική κρίση εκφράζεται με την έλλειψη συνειδητοποιημένων μεγάλων στόχων και την εφαρμογή του χρησιμοθηρικού δόγματος: «βολέψου γιατί χανόμαστε».
Ορισμένοι στο ΠαΣοΚ αντιμετωπίζουν τις συνθήκες στασιμότητας και κρίσης με το πνεύμα αφελούς παιδίσκης που αρέσκεται να παίζει με συνθήματα του τύπου: ανανέωση, εξέλιξη, αλλαγή συμβόλων κ.ο.κ. Προβάλλουν το, κατά τα άλλα σωστό, αίτημα της ανανέωσης, χωρίς πειστικά να εξηγούν ποιος τους εμπόδισε ως σήμερα να το πραγματοποιήσουν. Εξάλλου, διατυπώνουν με τέτοιο τρόπο τις φιλόδοξες προθέσεις τους, ώστε εξαρχής να δημιουργείται η καχυποψία ότι οι σκοποί είναι διαφορετικοί. Είτε φιλολογούν ακατάσχετα περί ανανέωσης για να σκεπάσουν με μεγαλύτερη επιτηδειότητα την πραγματική τους επιθυμία να παραμείνουν όλα ίδια είτε χρησιμοποιούν την ανανέωση για να ελέγξουν καλύτερα τους μηχανισμούς εσωτερικής εξουσίας.
Αλλά με τέτοια τεχνάσματα δεν καταλύονται αδιέξοδα της πολιτικής και της κοινωνίας. Το αξιοπερίεργο, μάλιστα, είναι ότι οι υπεύθυνοι για τη δημιουργία των προβλημάτων εμφανίζονται συνήθως και ως οι ταχυδακτυλουργοί για την επίλυσή τους.
Στην πραγματικότητα η μεγάλη και επείγουσα ανάγκη του ΠαΣοΚ είναι να ξαναβρεί την, με ιδεολογικούς όρους, ηγεμονική θέση του στην πολιτική καθώς και την ηγετική δυναμική του στο έθνος και την κοινωνία. Για να συμβεί αυτό απαιτείται μια νέα και ειλικρινής συμφωνία μεταξύ των ηγετικών στελεχών του κόμματος, μια προγραμματική συμφωνία για το πού θέλουμε να οδηγήσουμε τη χώρα τα επόμενα χρόνια και με ποια μέσα θα το πετύχουμε. Η προγραμματική αυτή συμφωνία πρέπει να στηρίζεται στη θεμελιώδη αρχή ότι το ΠαΣοΚ επανεντάσσεται πολιτικά μεν στον χώρο της κεντροαριστεράς, κοινωνικά δε στον χώρο του κέντρου. Το ΠαΣοΚ δηλαδή οφείλει να είναι κεντροαριστερό πολιτικά και κέντρο κοινωνικά. Στην πράξη αυτό σημαίνει: πρώτον, ότι η πολιτική δράση του ΠαΣοΚ δεσμεύεται από τις θεμελιώδεις αρχές της ελευθερίας και της ισότητας, της αλληλεγγύης και της κοινωνικής δικαιοσύνης, της εμβάθυνσης της δημοκρατίας και της υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δηλαδή από τις θεμελιώδεις αρχές της προοδευτικής και αριστερής παράδοσης. Δεύτερον, ότι κατανοεί και εκφράζει τις ανάγκες της κοινωνικής ολότητας. Με τη μεσότητα του κέντρου ανασυνθέτει την ευρεία κοινωνική πλειοψηφία και τη συνοχή της. Οι κοινωνικές ανάγκες δεν ισούνται με τα συμφέροντα μερικών χιλιάδων κρατικών αξιωματούχων, οικονομικών παραγόντων και ελεγκτικών μηχανισμών της δημόσιας ζωής.
Αυτή η συμφωνία, εαρινή ή χειμερινή, πρέπει να υπάρξει πριν από το συνέδριο του ΠαΣοΚ. Αν υπάρξει, τότε το συνέδριο θα έχει το εύκολο και ευχάριστο καθήκον να την επικυρώσει. Αν δεν υπάρξει φοβάμαι ότι θα εμφανισθούν δυνάμεις κινούμενες στα όρια μιας ανέλεγκτης και ανατρεπτικής σύγκρουσης, το αποτέλεσμα της οποίας αδυνατώ να προβλέψω.